Jaki nurt terapii wybrać?

Przewodnik dla osób rozpoczynających terapię

Pierwszy krok w drodze do odzyskania równowagi, dobrostanu czy zdrowia psychicznego, często bywa wyzwaniem samym w sobie. W mediach społecznościowych jesteśmy zalewani informacjami na temat terapii, rożnych nurtów – nierzadko także tych pozbawionych rzetelnych podstaw naukowych – a także obietnicami łatwych rozwiązań naszych problemów, czy fałszywymi diagnozami naszego stanu psychicznego. W tak ważnym, ale jednocześnie trudnym momencie, jakim jest decyzja o rozpoczęciu terapii, z łatwością można zgubić się w tym chaosie informacji i trudno jest oddzielić ziarno od plew – czyli rzetelne źródła wiedzy o zdrowiu psychicznym od pseudo-psychologii. Dlatego też, aby choć trochę rozjaśnić czym są nurty terapeutyczne, czym się charakteryzują, jakie są między nimi różnice i jakie podobieństwa – przedstawiamy krótki przewodnik dla osób rozpoczynających terapię.

Czy istnieje jeden nurt idealnie dobrany do moich potrzeb?

Często spotykamy się z przeświadczeniem, że konkretne trudności psychiczne (np. zaburzenia lękowe) powinny być łączone z określonym nurtem terapeutycznym (np. nurt poznawczo-behawioralny). Jednak najnowsze badania, w tym wielopoziomowa metaanaliza (Grevenhaus, Flückiger, Theimer, & Benecke, 2024) wskazują, że są to jedynie wytyczne. Rokrocznie coraz więcej badań pokazuje, że na efektywność terapii składa się wiele innych czynników i nie są one zależne jedynie od wyboru nurtu (Wilson, 2023). W praktyce może to oznaczać, że terapeuta pracujący w innym nurcie niż ten „zalecany” będzie lepszym dopasowaniem – jeśli wzbudza nasze zaufanie, poczucie zrozumienia i wsparcia. Niezależnie od tego, podejmując decyzję o rozpoczęciu terapii warto jest znać podstawowe założenia najpopularniejszych terapeutycznych nurtów.

Główne nurty terapeutyczne

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Terapia poznawczo-behawioralna (ang. cognitive-behavioral therapy) to zwykle krótkoterminowa forma terapii, oparta na założeniu, że to nie same wydarzenia wywołują w nas emocje, lecz nasz sposób ich interpretacji. Innymi słowy – nasze przekonania na temat siebie, innych ludzi czy świata kształtują sposób, w jaki reagujemy na różne doświadczenia.

Przykład: dwie osoby mogą zupełnie inaczej zinterpretować komentarz: Ale dziś barwnie wyglądasz! – w zależności od swoich poprzednich doświadczeń związanych z podobnymi wypowiedziami. Jedna osoba może odebrać taki komentarz, jako komplement, a druga jako krytykę i sugestię, że jej ubiór jest zbyt wyzywający. W obu przypadkach kluczową rolę będzie miała interpretacja jaką nadadzą tej sytuacji. Terapia CBT często polecana jest osobom, które chcą przyjrzeć się konkretnym trudnościom i znaleźć dla nich praktyczne rozwiązania – zwłaszcza w obszarze zachowań i sposobu myślenia.

Dla kogo? Dla osób zmagających się z depresją, zaburzeniami lękowymi, trudnościami w relacjach, zaburzeniami wynikającymi z wzorców nabytych w dzieciństwie, w szczególności dla osób nastawionych na pogłębioną pracę nad sobą, nastawionych na refleksję nad nieświadomymi motywami swoich zachowań (Raypole & Marcin, 2025; American Psychological Association, n.d., Verywell Mind, n.d.).

Terapia psychodynamiczna

Terapia psychodynamiczna to zazwyczaj długoterminowa, pogłębiona forma terapii, ukierunkowana na głębokie zrozumienie wzorców zachowań, które często mają swoje podłoże w dzieciństwie. Podczas pracy w tym nurcie często wracamy do wydarzeń z wczesnych lat życia, próbując zrozumieć, w jaki sposób wcześniejsze doświadczenia wpłynęły na nasze obecne sposoby reagowania, relacje i emocje. Terapia ta zakłada również, że niektóre myśli, uczucia czy wspomnienia zostały „zepchnięte” do podświadomości – w praktyce oznacza to, że pomimo iż nie jesteśmy ich świadomi, wciąż wpływają one na nasze decyzje i zachowania, niejako „kierując” naszymi reakcjami i decyzjami bez naszej wiedzy (Summers & Barber, 2010; Gabbard, 2014).

Przykład: osoba, która w dzieciństwie doświadczała akceptacji ze strony rodziców wyłącznie wtedy, kiedy była „wzorowym uczniem”, może w dorosłym życiu nieustannie się przepracowywać, dążąc do bycia idealnym pracownikiem, partnerem czy obywatelem, często kosztem własnego zdrowia. W psychoterapii psychodynamicznej razem z terapeutą próbuje zrozumieć, że ta potrzeba bycia „idealnym” może wynikać z głęboko zakorzenionej potrzeby bezwarunkowej akceptacji, której brakowało w dzieciństwie.

Dla kogo? Dla osób zmagających się z depresją, fobiami, zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami odżywiania, uzależnieniami, problemami ze snem, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, zespołem stresu pourazowego (American Psychological Association, 2010; Psychology.org, 2025; Brenner, 2024).

Terapia humanistyczna i egzystenacjalna

Oba nurty stawiają w centrum swojego zainteresowania człowieka jako jednostkę, która jest wolna autonomiczna i zdolna do poszukiwania swojej indywidualnej autentyczności poprzez wzrost i rozwój (Frankl, 2006; Rogers, 1961). Szczególny nacisk kładzie się tutaj na zrozumienie człowieka jako całości jego doświadczeń – tak potrzeb emocjonalnych, jak i możliwości, jakie ma jednostka do realizowania własnych życiowych wartości i celów. Terapie humanistyczna oraz egzystencjalna skupiają się na potencjale jednostki do zmiany. Badania wykazują, że empatyczna, ciepła atmosfera zaufania i akceptacji przynosi znaczącą poprawę wśród pacjentów pragnących pogłębić swoją samoświadomość, zwiększyć poczucie własnej wartości oraz poznać i wzmocnić swoje zasoby (Hairston, 2022).

Dla kogo? W szczególności dla osób doświadczających kryzysu egzystencjalnego, trudności w akceptacji siebie, chcących pracować nad rozwojem osobistym, poczuciem własnej wartości i poczuciem autentyczności w życiu (Levy, 2021).

Terapia systemowa

Główne założenie terapii systemowej opiera się na przekonaniu, że rozwijamy się jako część systemu – najczęściej rodzinnego, ale także innego bliskiego środowiska, które nas kształtuje. Każdy członek rodziny jest elementem tego systemu i pełni w nim określoną rolę. We współpracy z terapeutą systemowym skupiamy się przede wszystkim na zrozumieniu ról, zależności i schematów powtarzających się w naszym otoczeniu – oraz na tym, jak wpływają one na nasz dobrostan psychiczny. Podejście to znajduje szczególne zastosowanie w psychoterapii dzieci i młodzieży, terapii rodzin, kryzysach wychowawczych, a także terapii par. (Cook, Schwartz, & Kaslow, 2017)

Dla kogo? W szczególności dla rodzin, par, dzieci i młodzieży, osób zmagających się z uzależnieniami, zaburzeniami nastroju, ale także dla osób z zaburzeniami lękowymi, czy problemami relacyjnymi (Clinical Partners, 2023; Harley Therapy, 2023).

Terapie integracyjne i eklektyczne

Obecnie coraz częściej praktyka terapeutyczna polega na łączeniu ze sobą narzędzi z różnych nurtów terapeutycznych, aby jak najlepiej dopasować terapię do często złożonych i wielowymiarowych trudności, z jakimi zmagają się pacjenci. Zatem w terapii integracyjnej, często nazywanej również integratywną, wraz z terapeutą będziemy w zależności od etapu, czy aktualnych potrzeb korzystać z narzędzi dwóch lub większej ilości nurtów.

Dla kogo? Dla osób, które czują, że ich trudności są bardziej złożone i potrzebują bardziej indywidualnego podejścia – wliczając w to depresję, lęki, zaburzenia osobowości, zespół stresu pourazowego, trudności w relacjach (BetterHelp, n.d., Zarbo et al., 2016).

Podsumowanie

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: Która terapia będzie najlepiej dopasowana do moich potrzeb? To co pomaga jednej osobie zmagającej się z daną trudnością, nie zawsze będzie pomocne dla innej. Niezależnie od wyboru nurtu terapeutycznego, metaanalizy badań naukowych pokazują, że tak naprawdę różnice w skuteczności pomiędzy nurtami są niewielkie. Kluczowe okazują się jednak kwestie takie jak więź terapeutyczna, indywidualna motywacja pacjenta i elastyczność w doborze metod terapeutycznych (Wilson, 2023; Grevenhaus, Flückiger, Theimer, & Benecke, 2024).

Autor: mgr psychologii Julia Kuźmińska

Literatura:

American Psychological Association. (2010, January 25). Psychodynamic psychotherapy brings lasting benefits through self‑knowledge [Press release]. American Psychological Association. https://www.apa.org/news/press/releases/2010/01/psychodynamic-therapy 

American Psychological Association. (n.d.). Cognitive behavioral therapy. In Clinical practice guideline for the treatment of posttraumatic stress disorder (PTSD): Patients and families section. Retrieved July 29, 2025, from https://www.apa.org/ptsd‑guideline/patients‑and‑families/cognitive‑behavioral

BetterHelp. (n.d.). Integrative therapy: Definition, types, techniques, and efficacy. BetterHelp. Retrieved July 29, 2025, from https://www.betterhelp.com/mental-health/disorders-conditions/integrative-therapy/

Brenner, B. (2024, December 19). Strengths and weaknesses of the psychodynamic therapy in DC: A balanced overview. Therapy Group DC. https://therapygroupdc.com/therapist-dc-blog/strengths-and-weaknesses-of-the-psychodynamic-therapy/

Clinical Partners. (2023, February 2). What is systemic therapy and how can it help. Clinical Partners. https://www.clinical-partners.co.uk/insights-and-news/depression/what-is-systemic-therapy-and-how-can-it-help

Cook, S. C., Schwartz, A. C., & Kaslow, N. J. (2017). Evidence-based psychotherapy: Advantages and challenges. Neurotherapeutics: The Journal of the American Society for Experimental NeuroTherapeutics, 14(3), 537–545. https://doi.org/10.1007/s13311-017-0549-4

Frankl, V. E. (2006). Man’s search for meaning (I. Lasch, Trans.). Beacon Press. (Original work published 1946)

Gabbard, G. O. (2014). Psychodynamic psychiatry in clinical practice (5th ed.). American Psychiatric Publishing.

Grevenhaus, C. J., Flückiger, C., Theimer, L., & Benecke, C. (2024). Does technique matter? A multilevel meta-analysis on the association between psychotherapeutic techniques and outcome. Research in Psychotherapy: Psychopathology, Process and Outcome, 27(2), 803. https://doi.org/10.4081/ripppo.2024.803

Hairston, S. (2022, May). Which type of therapy is best for me? A guide (with examples). OpenCounseling Blog. https://blog.opencounseling.com/what-therapy-method-is-right-for-me/

Harley Therapy. (2023, March 8). What is systemic therapy? And can it help you? Harley Therapy. Retrieved July 29, 2025, from https://www.harleytherapy.co.uk/counselling/what-is-systemic-therapy.htm

Levy, J. (2021, February 15). Humanistic therapy benefits, definition, therapists & more. Dr. Axe. Retrieved July 29, 2025, from https://draxe.com/health/humanistic-therapy/

Psychology.org. (2025, May 23). What is psychodynamic therapy? Resources. Psychology.org. https://www.psychology.org/resources/what-is‑psychodynamic‑therapy/

Raypole, C., & Marcin, A. (2025, March 19). Cognitive behavioral therapy: Techniques, types, and uses. Healthline. https://www.healthline.com/health/cognitive-behavioral-therapy 

Rogers, C. R. (1961). On becoming a person: A therapist’s view of psychotherapy. Houghton Mifflin.

Summers, R. F., & Barber, J. P. (2010). Psychodynamic therapy: A guide to evidence-based practice. Guilford Press.

Verywell Mind. (n.d.). What is cognitive behavior therapy? Verywell Mind. Retrieved July 29, 2025, from https://www.verywellmind.com/what‑is‑cognitive‑behavior‑therapy‑2795747

Wilson, G. L. (2023). Effectiveness of psychotherapy. EBSCO. https://www.ebsco.com/research-starters/health-and-medicine/effectiveness-psychotherapy

Zarbo, C., Tasca, G. A., Cattafi, F., & Compare, A. (2016, January 11). Integrative psychotherapy works. Frontiers in Psychology, 6, Article 2021. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.02021